کالای متروکه، واژه‌ای که شاید اگر در حوزه واردات و صادرات فعال هستید، به گوشتان خورده باشد، به کالاهایی گفته می‌شود که پس از ورود به کشور، به دلایل مختلف مانند عدم پرداخت عوارض، عدم شناسایی توسط صاحب کالا یا عدم انجام مراحل قانونی، در گمرک رها می‌شوند. این کالاها معمولاً به مدت معین در گمرک نگهداری می‌شوند و در صورت عدم اقدام توسط صاحب کالا، ممکن است به مزایده گذاشته شوند یا به مالکیت دولت درآیند.
حال سؤال اینجاست چه عواملی می‌تواند باعث شود که یک کالا در انبار گمرک متروکه شود؟ و آیا می‌دانید اگر با کالای متروکه در گمرک مواجه شدید، اولین اقدام چیست؟ اگر اخیراً وارد بازار واردات و صادرات شده‌اید، آشنایی با شرایط و دلایل متروکه شدن کالاها ضروری است، پیشنهاد می‌کنیم با ما همراه باشید.
خدمات همراه دژ : فریت بار
کالای متروکه چیست؟
کالای متروکه به کالاهایی اطلاق می‌شود که صاحب آنها در مهلت قانونی معین برای ترخیص به گمرک مراجعه نکرده یا در ارائه مدارک و اسناد لازم تأخیر داشته باشد. این وضعیت می‌تواند ناشی از عدم وجود مجوزهای لازم یا عدم شناسایی صاحب کالا نیز باشد. به‌طورکلی، هر کالای وارداتی باید مراحل ترخیص کالا را طی کند و درصورتی‌که صاحب کالا پس از گذشت مدت مشخص شده، اقدامی برای ترخیص انجام ندهد، آن کالا به‌عنوان کالای متروکه شناخته می‌شود. در این صورت، اداره گمرک حق دارد کالا را ضبط و به فروش برساند.
مدت‌زمان مجاز برای ترخیص کالا بسته به نوع حمل‌ونقل و شرایط ورود متفاوت است. برای کالاهایی که به‌صورت هوایی وارد می‌شوند، اگر پس از دو ماه از تاریخ صدور اولین قبض انبار، اقدامات ترخیص صورت نگیرد، آن کالا به‌عنوان متروکه شناخته می‌شود. این مدت برای کالاهای وارداتی از دیگر گمرک‌ها، مانند گمرک‌های زمینی و دریایی، به چهار ماه افزایش می‌یابد.
فدراسیون بین‌المللی انجمن‌های حمل‌ونقل کالا (فیاتا) نیز کالای متروکه را به‌عنوان کالایی تعریف می‌کند که گیرنده یا واردکننده هیچ قصدی برای تحویل آن پس از یک دوره معقول نشان نمی‌دهد و همچنین، شرایطی باشد که در آن واردکننده قابل‌شناسایی نیست یا امکان تماس با او وجود ندارد. لازم به ذکر است، تعریف “دوره معقول” از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. از طرفی، برای برخی کالاهای خاص، مانند مواد فاسدشدنی و خطرناک، ممکن است دوره‌های کوتاه‌تری برای ترخیص در نظر گرفته شود.
البته پس از سپری‌شدن مدت‌زمان مشخص برای متروکه شدن کالا، صاحب کالا می‌تواند دوباره به اداره گمرک مراجعه کند و برای ترخیص کالای خود درخواست مهلت کند. در شرایط خاص، امکان پیگیری و ترخیص کالا وجود دارد، اما بهتر است تاجران و بازرگانان از همان ابتدا به‌موقع اقدام کنند چرا که این مسئله می‌تواند عواقب جدی برای واردکنندگان و صادرکنندگان داشته باشد و اگر کالایی به‌عنوان متروکه شناخته شود، ترخیص کالا از گمرک می‌تواند بسیار دشوار و پیچیده شود و مشمول هزینه‌های اضافی خواهد شد.
زمان متروکه شدن کالا در گمرک
زمان متروکه شدن کالا در گمرک به طور مستقیم به نوع حمل‌ونقل و شرایط ورود کالا بستگی دارد. بر اساس ماده ۲۴ قانون امور گمرکی ایران، مهلت‌های مشخصی برای ترخیص کالا تعیین شده است که به شرح زیر است:
زمان ترخیص کالاهای وارداتی از گمرک‌های زمینی، هوایی یا ریلی
این کالاها باید حداکثر ظرف ۲ ماه پس از ورود به گمرک ترخیص شوند.
زمان ترخیص کالاهای وارداتی از طریق حمل‌ونقل دریایی
برای کالاهایی که از طریق دریا به کشور وارد می‌شوند، مهلت ترخیص به ۳ ماه پس از ورود به گمرک افزایش می‌یابد.
امکان تمدید مهلت ترخیص
درصورتی‌که صاحب کالا بخواهد، می‌تواند با ارسال درخواست رسمی به گمرک، مهلت ترخیص را تا ۲ ماه دیگر تمدید کند. آشنایی با مهلت‌های قانونی و شرایط مربوط به کالای متروکه برای تاجران و بازرگانان بسیار ضروری است. عدم توجه به این مهلت‌ها می‌تواند منجر به مشکلات قانونی جدی شود.
دلایل متروکه شدن کالاهای وارداتی
متروکه شدن کالاهای وارداتی در گمرک به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که هر یک می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر روند ترخیص کالا داشته باشد. در ادامه برخی از این دلایل بررسی شده:
1.عدم ارائه یا تأخیر در ارسال اسناد و مدارک
ممکن است به دلیل نقص در مدارک یا ارسال اطلاعات نادرست، تأخیر در فرآیند ترخیص کالا رخ دهد. این تأخیرها می‌تواند ناشی از عدم آگاهی از مدارک مورد نیاز یا فراموشی در ارسال آنها باشد. در نتیجه، کالاها در انبار گمرک باقی می‌مانند و پس از گذشت مهلت قانونی، به‌عنوان کالاهای متروکه شناخته می‌شوند.
2.عدم ثبت سفارش کالا و زمان‌بر بودن پروسه‌ی دریافت مجوز استاندارد و بهداشت
برخی از کالاها برای ترخیص نیاز به مجوزهای خاص دارند که از سازمان‌ها و مراجع ذی‌صلاح صادر می‌شود. اگر صاحب کالا در خصوص اخذ این مجوزها اقدام نکند، و یا اگر این پروسه‌ها زمان زیادی را بگیرند، کالاها ممکن است در انبار گمرک متروکه شوند.
3.کمبود نقدینگی و عدم پرداخت هزینه‌های گمرکی
عدم توانایی مالی صاحبان کالا در پرداخت هزینه‌های مربوط به ترخیص نیز یکی دیگر از دلایل متروکه شدن کالاهاست. هزینه‌های گمرکی، حقوق ورودی و سایر هزینه‌های مربوط به ترخیص می‌تواند برای برخی از تاجران و بازرگانان سنگین باشد. در این شرایط، اگر صاحبان کالا نتوانند به‌موقع این هزینه‌ها را پرداخت کنند، کالاها متروکه خواهند شد.
4.محدودیت‌های قانونی
در برخی موارد، محدودیت‌های قانونی در واردات کالا یا قوانین جدید گمرکی، می‌تواند باعث متروکه شدن کالا شود. همچنین، تحریم‌ها و مشکلات مرتبط با انتقال ارز نیز می‌تواند به متروکه شدن کالاها منجر شود.
5.اختلافات بین خریدار و فروشنده یا مشکلات حقوقی
درصورتی‌که بین طرفین قرارداد اختلافاتی وجود داشته باشد یا مسائل حقوقی به وجود آید، ممکن است یکی از طرفین از ترخیص کالا خودداری کند و این موضوع به متروکه شدن کالا منجر شود.
نحوه فروش کالای متروکه در گمرک
فروش کالاهای متروکه در گمرک فرآیندی مشخص و سازمان‌یافته است که پس از گذشت مهلت قانونی برای ترخیص کالاها آغاز می‌شود. کالاهایی که به دلایل مختلف، از جمله عدم مراجعه صاحبان آنها برای ترخیص، در انبارهای گمرک باقی‌مانده‌اند، به سه روش اصلی فروخته می‌شوند: مزایده‌ی کتبی، حراج کالا و خرده‌فروشی در بازار.
- مزایده کتبی: در این روش، کالاها به بالاترین پیشنهاددهنده فروخته می‌شوند. مزایده به‌صورت کتبی برگزار شده و خریداران می‌توانند پیشنهادات خود را به گمرک ارائه دهند. حضور صاحب کالا در این مزایده مجاز است، اما او هیچ اولویتی نسبت به سایر پیشنهاددهندگان ندارد.
- حراج کالا: این روش شامل فروش عمومی کالاها است که به‌منظور جذب خریداران بیشتر انجام می‌شود. در حراج، خریداران می‌توانند با قیمت‌گذاری رقابتی، کالاها را خریداری کنند.
- خرده‌فروشی بار در بازار: برخی کالاها به‌صورت خرده‌فروشی در بازار عرضه می‌شوند. این روش بیشتر برای کالاهای کوچک و مصرفی کاربرد دارد.
مراحل فروش کالاهای متروکه
پس از شناسایی کالاهای متروکه، گمرک هزینه‌های مربوط به ترخیص، شامل هزینه‌های حمل‌ونقل و حقوق ورودی را از ارزش کالا کسر می‌کند. صاحب کالا می‌تواند در مزایده‌های مربوط به کالاهای متروکه شرکت کند، اما باید توجه داشته باشد که هیچ‌گونه اولویتی نسبت به سایر خریداران ندارد.
سازمان مسئول فروش کالای متروکه
فروش کالاهای متروکه به عهده سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی است. این سازمان به‌عنوان نهاد مسئول، کلیه مراحل فروش کالاهای متروکه و ضبط شده در گمرک را تحت‌نظر دارد.
سخن پایانی
کشور قوانین و مقررات خاصی در زمینه ترخیص کالا از گمرک دارد، و عدم رعایت آن می‌تواند به عواقب جدی منجر شود؛ بنابراین، ضروری است که شما در زمان مقرر برای ترخیص کالا از گمرک اقدام کنید و مدارک و مستندات لازم مانند فاکتور تجاری، بارنامه، گواهی مبدأ و… را آماده و ارائه دهید.
مشورت با کارشناسان و افرادی که در حوزه ترخیص کالا تخصص دارند، می‌تواند از بروز مشکلاتی که منجر به متروکه شدن کالاها می‌شود جلوگیری کند. اگر در زمینه ترخیص کالا تجربه کافی ندارید، نگران نباشید!
شرکت همراه دژ ایرانیان در اینجا به کمک شما خواهد آمد. ما با سال‌ها تجربه در حوزه تجارت بین‌الملل، تمامی مراحل واردات کالا را برای شما تسهیل می‌کنیم، تا با سپردن امور واردات و صادرات خود به یک تیم حرفه‌ای، در تجارت بدون دغدغه پیش بروید.
سؤالات متداول
کالاهای وارداتی به گمرک‌های زمینی، هوایی یا ریلی باید ظرف ۲ ماه پس از ورود ترخیص شوند، درحالی‌که کالاهای وارداتی از طریق دریا تا ۳ ماه مهلت دارند. همچنین، در صورت درخواست مالک کالا، این مهلت می‌تواند تا ۲ ماه دیگر تمدید شود.
مهم است قوانین و مدارک موردنیاز را قبل از واردات بررسی کنید. همچنین، با اقدام سریع برای ترخیص پس از ورود کالا و درخواست تمدید مهلت قانونی در صورت بروز مشکل، می‌توانید از اتمام مهلت‌ها جلوگیری کنید. بهره‌گیری از ترخیص‌کار حرفه‌ای نیز می‌تواند به تسهیل و تسریع در روند ترخیص کمک کند.
مسئولیت این کالاها بر عهده صاحب آن‌هاست، اما گمرک نیز موظف است طبق قوانین و مقررات مربوطه با آنها برخورد کند.