سازمان جهانی گمرک یک سازمان بین دولتی است که مقر آن در بروکسل بلژیک است. این سازمان برای ایجاد مقررات گمرکی ساده و هماهنگی ایجاد شده است. از زمانی که جنگ جهانی دوم کشورهای درگیر در حوزه اروپا را ویرانه کرد، ایجاد یک سازمان برای بازسازی این خرابی‌ها لازم بود. در اوایل قرن بیستم تجارت خارجی افزایش چشمگیری پیدا کرد. بعد از ایجاد سازمان گات GATT موافقت‌نامه عمومی تعرفه و تجارت در سال ۱۹۴۸ که هدف آن بسط و توسعه تجارت بود، موضوع ایجاد مقررات یکنواخت و ساده و حذف موانع در راه تجارت خارجی مورد توجه قرار گرفت.
کشورهایی که در جنگ بیشتر آسیب دیده بودند، برای جبران ویرانی‌ها به ورود و صدور کالا نیاز بیشتری داشتند. در ۱۲ سپتامبر ۱۹۴۷ با شرکت ۱۳ کشور در کمیته همکاری اقتصادی اروپا، این کشورها ابراز تمایل کردند که برای حذف موانع گمرکی بین خود یک اتحادیه‌گمرکی ایجاد کنند. این کشورها در نهایت تصمیم گرفتند که نمانکلاتور طبقه‌بندی کالا و ضوابط تعیین ارزش گمرکی کالا را بخاطر منافع زیادی که در تجارت دارند، بصورت یک کنوانسیون بین‌المللی به اجرا در آورند. این کشورها هم‌زمان ۳ کنوانسیون ایجاد کردند :
١- نمانکلاتور
۲- ارزش
٣- شورای همکاری گمرکی و بالاخره در ۴ نوامبر ۱۹۵۲ در بروکسل بلژیک سازمانی بنام شورای همکاری گمرکی عملا ایجاد شد. سپس در سال ۱۹۹۴ به سازمان جهانی گمرک تغییر نام داد. کشور ما در سال ۱۹۵۲ هم‌زمان با کشورهای اروپایی به عضویت این سازمان درآمد. درحال حاضر تعداد اعضای سازمان جهانی گمرک، شامل ۱۸۳ کشور و اتحادیه اروپا است که سه چهارم آنها کشورهای در حال توسعه هستند و مجموعة ۹۸ درصد حجم تجارت جهانی را به عهده دارند و سازمان جهانی گمرک تنها سازمان بین‌المللی است که دارای صلاحیت در امورگمرکی است و به درستی می‌توان آن را صدای جامعه بین‌المللی گمرکات دانست. اجلاس افتتاحیه شورای همکاری گمرکی در ۲۶ ژانویه ۱۹۵۳-۶ بهمن برگزار شد و به همین دلیل ۲۶ ژانویه روز جهانی گمرک نام‌گذاری شده است. برای رسمیت بخشیدن به تصمیمات شورای مذکور، کنوانسیون شورای همکاری گمرکی ایجاد شد. این کنوانسیون دارای یک مقدمه و ۲۰ ماده است.
کنوانسیون شورای همکاری گمرکی در مقدمه تاکید می‌کند، دولت‌ها برای بالابردن درجه هماهنگی و یکنواختی در سیستم‌های گمرکی خودشان، مطالعه و بررسی در مشکلاتی که مانع بهبود و تدوین فنون و قوانین گمرکی ساده و هماهنگ است و با قبول اینکه همکاری بین دولت‌ها در خصوص تجارت بين‌الملل بهبود وضع احتمالی را در پی خواهد داشت، با مواد ۲۰ گانه توافق نمودند.
بیشتر بخوانید: کارگو چیست؟ + فرق کارگو با فریت بار
خلاصه موضوعات مورد اشاره در مواد ۲۰ گانه کنوانسیون شورای همکاری گمرکی به شرح زیر است:
• اهداف
• نحوه عضویت
• وظایف شورا
• اشتراک‌گذاری اطلاعات کشورها
• کمیته‌های شورا
• محل استقرارشورای بلژیک
• نحوه رای دادن اعضاء،
• نحوه ارتباط با سازمان ملل
• نحوه تشکیل جلسات شورا
• حق عضویت
• مصونیت‌ها و امتیازات اعضاء
• تصویب و پذیرش کنوانسیون طبق قوانین ملی کشورها
• حد نصاب برای رسمیت تصمیمات
• نحوه اجرای کنوانسیون توسط کشورهای عضو
• مدت اعتبار کنوانسیون
• نحوه اصلاح کنوانسیون
• نحوه تشکیل جلسات
مقاله مرتبط: کارشناس مجازی گمرک کیست؟
وظایف سازمانی جهانی گمرک
به طور خلاصه سازمان جهانی گمرک پنج وظیفه به‌همراه زمینه محوری برنامه راهبردی دارد :
• تدوین و توسعه و اجرا و نگهداری ابزارهای تجاری و گمرکی زمینه محوری
• اجرای موافقت‌نامه WTO در خصوص قواعد مبداء
• راهنمایی و کمک به اعضاء در زمینه‌های تسهیلات و رویه‌های گمرکی زمینه محوری
• پذیرش اجرا و نگهداری کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو
• بررسی تمام مسائل مربوط به رویه‌های گمرکی
• راهنمایی و کمک به اعضاء در زمینه‌های مبارزه با تخلفات گمرکی و کنترل آنها زمینه محوری
• اجرای یک برنامه جامع کنترلی و مبارزه با تخلفات در زمینه تجاری و قاچاق
• قرار دادن سازمان جهانی گمرک به عنوان یک مقام مسئول فنی و سیاست‌گذاری در خصوص مسائل گمرکی در سطح بین‌المللی زمینه محوری
• همکاری با سازمان‌های بین‌المللی
• راهنمایی و کمک به اعضاء در مورد مسائل اداری و مدیریتی گمرک زمینه محوری
• تسهيل اصلاحات و مدرن‌سازی گمرک
• تقویت مسائل حرفه‌ای و شفاف‌سازی ادارات گمرک به منظور انجام استانداردهای اخلافی، متعالی
• حمایت دبیرخانه از اعضاء
• ارتقای سطح و کارایی آموزش و کمک‌های فنی در خصوص مسائل گمرکی به اعضاء
کمیته‌های سازمان جهانی گمرک
الف. کمیته‌هایی که توسط مدیریت امورتعرفه و تجارت اداره می‌شود، شامل:
1. کمیته فنی تعیین ارزش گمرکی
- طبق ماده ۷ گات (GATT) تشکیل شد.
- مسئولیت این کمیته به طورخلاصه حصول اطمینان از یکنواختی و بکارگیری یکسان موافقت‌نامه تعیین ارزش از لحاظ مسائل فنی می‌باشد.
- اعضای این کمیته از اعضای سازمان تجارت جهانی هستند و اعضای سازمان جهانی
- گمرک می‌توانند بصورت ناظر در جلسات آن شرکت کنند.
2. کمیته فنی قواعد مبداء
- برای تعیین مبداء کالا تشکیل شد.
- وظیفه این کمیته بطور خلاصه اجرای برنامه‌های سازمان جهانی تجارت در خصوص
- هماهنگی قواعد مبداء و همچنین به عهده گرفتن مسئولیت‌های مرتبط با تعیین مبداء کالا با همکاری کمیته قواعد مبداء ژنو تحت نظر سازمان تجارت جهانی است.
3. کمیته سیستم هماهنگ شده
بطور کلی وظایف این کمیته به روز نگه داشتن سیستم هماهنگ شده و متون ضمیمه از قبیل یادداشت‌های توضیحی، آراء طبقه‌بندی شده و تفسیر و اجرای یکنواخت آن و نیز رفع اختلاف بین اعضاء متعاهد کنوانسیون است.
ب. کمیته‌هایی که توسط مدیریت تسهیلات ومقررات اداره می‌شوند که شامل:
کمیته دائمی فنی
یکی از مهم‌ترین کمیته‌های سازمان جهانی گمرک است و وظیفه اصلی آن تدوین رویه‌های گمرکی و ساده‌سازی آن‌هاست.
کمیته مبارزه با تخلفات
- وظیفه اصلی این کمیته هدایت و کمک به کشورهای عضو در زمینه کنترل‌هایی گمرکی و مبارزه با تخلفات است.
- مبارزه با تخلفات یا جرائم در مورد تجارت الکترونیک
- مبارزه با مواد مخدر
- مبارزه با مواد مخرب لایه اوزن
نتیجه گیری
سازمان جهانی گمرک (WCO) یک سازمان بین‌المللی مستقر در بروکسل است که با هدف ساده‌سازی و هماهنگی مقررات گمرکی تشکیل شده است. این سازمان در سال ۱۹۵۲ با نام شورای همکاری گمرکی تأسیس و در سال ۱۹۹۴ به WCO تغییر نام داد. این سازمان شامل ۱۸۳ کشور عضو است که ۹۸ درصد حجم تجارت جهانی را پوشش می‌دهند. وظایف اصلی WCO شامل تدوین و توسعه ابزارهای تجاری و گمرکی، اجرای توافق‌نامه‌های بین‌المللی، کمک به اعضا در تسهیل رویه‌های گمرکی، مبارزه با تخلفات گمرکی و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی است. روز جهانی گمرک در ۲۶ ژانویه جشن گرفته می‌شود.