سیستم‌های هر کالایی در بازرگانی بین‌المللی یک کد هشت‌رقمی(شماره تعرفه) دارد. کد تعرفه گمرکی (HS Code) یا کد بین المللی کالا یا اچ اس کد، یک سیستم عملکرد استانداردسازی، کنترل و طبقه‌بندی محصولات است که توسط دولت‌ها با توجه به سیاست‌های مالیاتی، قیمت‌گذاری، بودجه‌بندی و اقتصاد طراحی می‌شوند. تمام کالاهای تجاری طبق یک استاندارد هماهنگ جهانی دسته‌بندی شده‌اند. هر کالایی در هرجای جهان یک کد یگانه یا عدد شناسایی دارد که فروشندگان و خریداران در فاکتورهای فروش خود درج می‌کنند.
کد تعرفه چگونه تعریف می‌شود؟
تمام کالاها یک کد 8 رقمی دارند که 4 رقم اول بین همه کشورها یکسان است و 4 رقم بعدی در هر کشوری متفاوت است. به عنوان مثال، سولفات کلسیم با کد 2
51010 نشان داده شده است. این کالا در تمام دنیا به همین نام شناخته می‌شود.
هیچ کالایی را در دنیا نمی‌توان یافت که در یکی از این 98 فصل قرار نگرفته باشد و یا قابل طبقه‌بندی نباشد. بر همین اساس کالاها به‌واسطة کدهایی که دارند در همه جای دنیا شناخته می‌شوند. نرخ تعرفه‌ی واردات و صادرات در هر کشوری متفاوت است. برای مثال، ممکن است که یک کالا در ایران با نرخ تعرفه 26 درصد وارد شود، اما همان کالا در کشور فرانسه با نرخ تعرفه متفاوت امکان ورود پیدا کند. در نتیجه از طریق کد بین المللی کالا (HS Code) تمامی کالاها در دنیا به زبان عدد شناخته می‌شوند.
ساختار و اجزای کد تعرفه گمرکی (HS Code) چگونه است؟
کد تعرفه گمرکی (HS Code) یک سیستم بین‌المللی برای شناسایی و طبقه‌بندی کالاها در تجارت جهانی است. در این سیستم، تمامی کالاها در ۲۱ فصل اصلی و ۹۹ دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شوند.
- دو رقم اول نشان‌دهنده‌ی فصل کالا
- دو رقم دوم بیانگر سر‌دسته‌ی کالا
- دو رقم سوم معرف زیر‌دسته‌ی کالا
- و دو رقم چهارم و پنجم مربوط به طبقه‌بندی داخلی هر کشور بر اساس قوانین گمرکی آن است.
به عنوان مثال، برای کالایی مانند سیب، کد تعرفه گمرکی آن بر اساس فصل محصولات نباتی تعریف می‌شود.
در ادامه، فصول اصلی سیستم کدگذاری تعرفه گمرکی (HS Code) برای گروه‌های مختلف کالا آورده شده است:
- فصل اول: حیوانات زنده و محصولات حیوانی
- فصل دوم: محصولات نباتی و گیاهی
- فصل سوم: چربی‌ها و روغن‌های حیوانی یا نباتی و فرآورده‌های آن‌ها
- فصل چهارم: صنایع غذایی، نوشیدنی‌ها و آبگون‌های الکلی
- فصل پنجم: محصولات معدنی
- فصل ششم: صنایع شیمیایی و فرآورده‌های وابسته
- فصل هفتم: مواد پلاستیکی، کائوچو و محصولات ساخته‌شده از آن‌ها
- فصل هشتم: پوست خام، چرم و مصنوعات چرمی
- فصل نهم: چوب، زغال چوب، چوب‌پنبه و محصولات مرتبط
- فصل دهم: خمیر چوب و کاغذهای بازیافتی
- فصل یازدهم: منسوجات و مصنوعات نساجی
- فصل دوازدهم: کفش، کلاه، چتر، عصا و لوازم مشابه
- فصل سیزدهم: مصنوعات سنگی، گچی، سیمانی و مشابه
- فصل چهاردهم: مروارید طبیعی، سنگ‌ها و فلزات گران‌بها
- فصل پانزدهم: فلزات معمولی و مصنوعات ساخته‌شده از آن‌ها
- فصل شانزدهم: ماشین‌آلات، تجهیزات برقی و قطعات آن‌ها
- فصل هفدهم: وسایل نقلیه زمینی، هوایی و دریایی
- فصل هجدهم: تجهیزات اپتیکی، عکاسی و اندازه‌گیری
- فصل نوزدهم: اسلحه و مهمات
- فصل بیستم: سایر کالاها و مصنوعات متفرقه
- فصل بیست و یکم: آثار هنری، اشیای کلکسیونی و عتیقه‌جات
کتاب‌های کد تعرفه گمرکی
در واقع کد تعرفه‌ها در دنیا به این دلیل وضع می‌شوند تا به‌آسانی شناخته شوند. کد تعرفه گمرکی کالا در کتابی به نام نمانکلاتور به دو زبان انگلیسی و فرانسه تدوین شده است. هر کشوری به زبان خود آن کتاب را ترجمه کرده و حقوق و عوارضی طبق قانون کشور خود نیز برای هر کالا در نظر می‌گیرد.
در ایران با استفاده از کتاب مقررات صادرات و واردات که دارای 21 قسمت و 98 فصل است، می‌توانیم تعرفه صحیح کالای موردنظر خود را پیدا کنیم.
تعرفه به عبارت دیگر، مالیات و عوارضی است که دولت‌ها برای واردات یا صادرات کالا وضع می‌کنند. عوارض واردات علاوه بر اینکه منبع درآمدیِ دولت است، می‌تواند نوعی تنظیم تجارت و سیاست خارجی باشد که برای تشویق یا محافظت از صنعت داخلی در مقابل محصولات خارجی تعیین می‌گردد. تعرفه گمرکی به معنای میزان حقوق ورودی قابل پرداخت برای ورود کالا به کشور است.
اهمیت تعیین کد تعرفه گمرکی در مراحل واردات و ترخیص کالا
یکی از مهم‌ترین مراحل پیش از ثبت سفارش کالا، دریافت کد تعرفه گمرکی است. اهمیت این کد در آن است که واردکنندگان و صاحبان کسب‌وکار پیش از هر اقدامی می‌توانند از مجوزهای لازم برای واردات و ترخیص کالای خود مطلع شوند و همچنین میزان حقوق ورودی آن را محاسبه کنند. از طریق این کد، مشخص می‌شود که کالای مورد نظر مجاز به واردات است یا خیر.
از آن‌جا که سیستم کدگذاری تعرفه گمرکی در سطح بین‌المللی استانداردسازی شده است، سازمان‌های تجاری و گمرک‌ها تمرکز ویژه‌ای بر دریافت کد تعرفه گمرکی دارند. این سیستم نقش کلیدی در اجرای تشریفات گمرکی، کنترل تجارت بین‌الملل و نظارت دقیق بر واردات و صادرات ایفا می‌کند.
کاربردهای مهم کد تعرفه گمرکی در واردات و صادرات کالا
کد تعرفه گمرکی یکی از ابزارهای اصلی در سیستم تجارت بین‌الملل است که کاربردهای گسترده‌ای در مراحل مختلف واردات و صادرات دارد. مهم‌ترین کاربردهای این کد عبارت‌اند از:
- دریافت اطلاعات دقیق درباره کالا: در زمان ثبت سفارش واردات، آگاهی از جزئیات کالا از طریق کد تعرفه گمرکی الزامی است.
- شناسایی مجوزهای مورد نیاز: هر کالا برای ترخیص از گمرک به مجوزهای خاصی نیاز دارد که از طریق این کد مشخص می‌شود.
- اطلاع از میزان حق ورودی کالا: با استفاده از کد تعرفه گمرکی می‌توان میزان حقوق ورودی شامل تعرفه گمرکی و سود بازرگانی را تعیین کرد.
- تشخیص مجاز یا غیرمجاز بودن کالا: این کد به واردکننده کمک می‌کند تا پیش از ثبت سفارش، از مجاز بودن واردات کالا طبق مقررات داخلی اطمینان حاصل کند.
- شناسایی کالاهای خطرناک یا نیازمند قرنطینه: برای برخی کالاها مانند مواد شیمیایی یا بهداشتی، این کد تعیین می‌کند که آیا کالا خطرناک است یا نیاز به قرنطینه دارد.
- دسترسی به قوانین کشور مبدأ: از طریق کد تعرفه گمرکی می‌توان به اطلاعات مرتبط با قوانین صادراتی کشور مبدأ دست یافت.
- ایجاد جامعه آماری برای گمرک: این سیستم کدگذاری آمار دقیقی از تبادلات تجاری بین کشورها در اختیار سازمان‌های گمرکی قرار می‌دهد.
- کمک به جمع‌آوری مالیات‌های داخلی: چون مالیات یکی از منابع اصلی درآمد کشور است، استفاده از این کد به محاسبه و وصول دقیق آن کمک می‌کند.
- پیگیری تعرفه‌های حمل‌ونقل کالا: تعرفه‌های مرتبط با حمل‌ونقل نیز از طریق این کد قابل بررسی و پیگیری هستند.
حقوق گمرکی در ایران
حقوق ورودی در ایران شامل دو قسمت است. مجلس شورای اسلامی برای تمامی کالاهای وارداتی به ایران 4 درصد حقوق و عوارض گمرکی تعیین کرده است. به این معنی که کمترین حقوق گمرکی که باید برای ورود یک کالا به مرزهای ایران پرداخت شود، چهار درصد است. از سوی دیگر، مجلس این اجازه را به دولت داده است که به این چهار درصد، سود بازرگانی را نیز اضافه کند.
پس حقوق ورودی کالا، شامل تجمیع حقوق گمرکی و سود بازرگانی است. به‌عنوان‌مثال، اگر حقوق ورودی یک اتوبوس 26 درصد تعیین شود، 4 درصد آن از سوی مجلس تعیین شده و مابقی آن بر اساس تصمیم دولت تعیین می‌شود. هر کشور دارای قانون مقررات صادرات و واردات مختص به خود است و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. تعیین تعرفه گمرکی یکی از مهم‌ترین کارهای قبل از ثبت سفارش کالا و انجام امور گمرکی جهت واردات کالا به داخل کشور است.
نحوه خارج کردن کالا از گمرک با کد تعرفه گمرکی صحیح
در مواردی که صاحب کالا یا نماینده قانونی وی تعرفه صحیح کالا را نداند، می‌تواند قبل از اقدام به حمل و ترخیص کالا با ارائه اسناد مالکیت و پرداخت هزینه تعیین تعرفه، نظر مشورتی گمرک را استعلام نماید. این تعرفهبندی وقتی برای طرفین الزامی است که به درخواست ذینفع به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی ارجاع و تعیین شود.
اشخاصی که می‌خواهند کالا به خارج از کشور سفارش دهند نیز می‌توانند شماره تعرفه کالا و شرایط ورود آن را با ارسال نمونه و پیش‌فاکتور(پروفورم) و بیان مشخصات کالا و تصریح به اینکه کالا حداکثر تا چه مدت به ایران می‌‌رسد با ارائه اسناد مالکیت و پرداخت هزینه‌های تعیین شده تعرفه، از گمرک ایران استعلام نمایند.
این تعرفهبندی، زمانی برای گمرک الزامی است که به تأیید کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی برسد و کالای موردبحث برای یک بار گشایش اعتبار و تا یک سال بعد از ابلاغ رأی توسط استعلام کننده، گشایش اعتبار یا وارد شود. طبق ماده 43 قانون امور گمرکی در مواردی که صاحب کالا یا نماینده قانونی وی تعرفه صحیح کالا را نداند می‌تواند قبل از تنظیم اظهارنامه با ارائه اسناد مالکیت و پرداخت هزینه تعیین تعرفه، نظر مشورتی گمرک را استعلام کند.
در مواردی که گمرک، کالای اظهار شده را تعیین تعرفه می‌کند، در صورت تغییر تعرفه و تعیین تعرفه اشتباه گمرک ایران، به اخذ مابه‌‌التفاوت اقدام می‌شود و مشمول پرداخت جریمه نیست.
زمانی که بین صاحبان کالا و گمرک اختلافاتی از بابت ارزش و تعرفه کالا رخ می‌دهد و صاحب کالا نیز اصرار بر ترخیص کالا داشته باشد، حقوق ورودی بر اساس اظهار به‌صورت نقد، و تفاوت و جریمه احتمالی با سپرده یا ضمانت‌نامه بانکی معتبر اخذ، و نسبت به ترخیص کالا با رعایت سایر مقررات اقدام، و از هرگونه قطع مرور زمان بدون اخذ سپرده یا ضمانت‌نامه بانکی خودداری شود.
برای مشاوره و بهره‌مندی از این خدمات با کارشناسان ما تماس بگیرید:
بیشتر بخوانید: حل اختلافات گمرکی
اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه قبل از ترخیص کالا
طبق ماده 67 آ.ا.ق.ا.گ هرگاه در جریان ارزیابی، اختلافی از حیث تعرفهبندی کالای اظهاری به زیان دولت مشاهده شود، ارزیابان موظفند مشروح اختلاف را در اظهارنامه نوشته و امضا نمایند و بلافاصله صورت‌جلسه تخلف حاکی از اختلاف از طرف سرویس ارزیابی تنظیم و به اظهارنامه ضمیمه و برای تعیین جریمه به رئیس گمرک ارائه می‌گردد.
بنا به ماده 108 قانون امور گمرکی، کشف هرگونه مغایرت بعد از اظهار و قبل از ترخیص کالا که مشمول قاچاق نباشد تخلف است و در صورت اعتراض صاحب کالا به تعرفه تعیین شده از سوی گمرک، می‌تواند اعتراض خود را به گمرک محل ارائه دهد.
اختلافات گمرکی ناشی از تعرفه بعد از ترخیص کالا
در صورتی که بعد از ترخیص کالا، گمرک با ملاحظه اسناد و مدارک و ضمائم اظهارنامه (به‌ویژه در مواردی که کالا با عبور از مسیر سبز یا زرد ترخیص شده) تعرفه اظهاری را صحیح نداند و کالا را قابل طبقه‌بندی در ردیف تعرفه دیگری با مأخذ بالاتر(پرداخت حقوق ورودی بیشتر) تشخیص دهد، می‌بایست حداکثر ظرف 6 ماه از تاریخ امضا سند ترخیص نسبت به ابلاغ مطالبه نامه کسر دریافتی به صاحب کالا یا نماینده قانونی او اقدام نماید. در هر دو حالت صاحب کالا می‌تواند نسبت به تعرفه تعیین شده از سمت گمرک اعتراض داشته باشد.
اختلافات گمرکی پس از ترخیص کالا از طرف صاحب کالا
در برخی موارد، صاحب کالا هم پس از ترخیص و تحویل محموله با بررسی و بازبینی اسناد اشکالات و اختلافاتی مشاهده می‌کند که از گمرک درخواست استرداد وجوه می‌نماید. در این صورت هم او می‌تواند با رعایت قوانین قطع مرور زمان، جهت دریافت وجه از گمرک اقدام نماید.
اختلافات گمرکی که پس از ترخیص کالا از سمت صاحب کالا یا خود گمرک به وجود می‌آید و طرفین اقدام به درخواست دریافت یا پرداخت می‌نمایند، الزاماً قبول و اجرا نمی‌شود. گاهی این موضوع به واحدهای مربوطه دیگر نظیر دفتر ارزش گمرک ایران، دفتر واردات و صادرات و دفتر تعرفه ارجاع داده و مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در انتها چنانچه در طی این بررسی‌ها هر یک از طرفین رضایت ندهند، قضاوت و رأی قطعی توسط کمیسیون‌های حل اختلافات گمرکی و تجدیدنظر گمرک گرفته می‌شود.
دلیل بروز اختلافات گمرکی
- وسیع بودن دامنه اختلاف حقوق ورودی کالا از 5% تا 55% بین کالاهای مختلف که این فاصله در تنگناهای اقتصادی مثل سیاست اقتصادی انقباضی بیشتر هم می‌گردد.
- مانع و جامع نبودن مقررات و مصوبات با هدف‌های کوتاه‌مدت و ضربتی که در کوتاه‌مدت تغییر کرده و یا لغو می‌شوند. تمایل در گمرکات اجرائی برای اخذ بالاترین مأخذ حقوق ورودی ممکن در مواردی که مورد اختلاف است، تا مورد سؤال قرار نگیرند.
- تمایل واردکنندگان برای پرداخت کمترین مأخذ حقوق ورودی ممکن، به دلیل کسب بیشترین سود و یا حداقل زیان و یا تقویت امکان رقابت در بازار فروش داخلی.
- تخصصی نبودن ارزیابی کالا در گمرکات و عدم امکان تشخیص مکانیزم بعضی از کالاها توسط کارشناسان گمرک.
- عدم آشنائی دقیق واردکنندگان به قانون و مقررات گمرک و تغییرات مداوم این مقررات توسط دولت و سازمان‌هایی که در امور واردات و صادرات دخالت دارند.
- برقراری سیستم ارزش متمرکز که به‌صورت ماشینی با حداقل اطلاعات ارزش یک کالا در سیستم ثبت شده و متأسفانه به کلیه کالاهای متفاوت با آن ولی با اسم یکسان و تعرفه یکسان تعمیم داده شده و موجب اختلاف می‌گردد.
- درصورتی‌که صاحب کالا به نظریه دفاتر مربوطه از جمله مرکز واردات و امور مناطق آزاد یا دفتر تعیین ارزش و تعرفه گمرک ایران اعتراض داشته باشد، می‌تواند تقاضای طرح پرونده در کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی بنماید.
سوالات متداول
اگر در بارنامه حمل به‌خصوص بارنامه دریایی، 6 رقم اول کد تعرفه گمرکی صحیح باشد اما 2 رقم آخر اشتباه باشد مشکلی در پروسه اظهار کالا به وجود نخواهد آمد. شش رقم اول کدهای تعرفه جهانی می‌باشد و دو رقم آخر برای هر کشور آزاد است و می‌تواند با یکدیگر تفاوت داشته باشد.
در صورت صدور رأی کمیسیون به زیان صاحب کالا، امکان اعتراض از سوی ذینفع جهت طرح پرونده در کمیسیون تجدیدنظر و ارائه دادخواست به دیوان عدالت اداری میسر خواهد بود.
بنا به ماده 138 قانون امور گمرکی چنانچه صاحب کالا نسبت به مطالبه کسر دریافتی از حیث تغییر تعرفه اعتراض داشته باشد می‌تواند ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ مطالبه نامه کسر دریافتی، اعتراض خود را به طور کتبی به گمرک اعلام نماید. در صورت عدم پذیرش گمرک، مراتب به صاحب کالا ابلاغ می‌گردد که 10 روز فرصت دارد تا درخواست رسیدگی در کمیسیون را مطرح نماید.
در صورتی که صاحب کالا ظرف مهلت 30 روز اولیه و 10 روز ثانویه اعتراض خود را مطرح نماید، تنها 6 ماه فرصت دارد تا با تودیع یا تأمین مبلغ مورد مطالبه، تقاضای ارجاع پرونده به کمیسیون را بنماید.
در صورت بروز هرگونه اختلاف ردیف تعرفه استنباطی با ردیف تعرفه مندرج در ثبت سفارش چه در داخل یک گروه(مثلاً 21) و چه از گروهی به گروه دیگر(مثلاً از 22 به 23) حتی مواردی که در جهت کاهش گروه کالایی باشد(مثلاً از 24 به 22)، کلیه تغییرات و موارد اشاره شده نیاز به اصلاح ثبت سفارش داشته و گمرکات مجاز به ادامه تشریفات گمرکی با صدور پروانه بدون اصلاح ثبت سفارش اظهارنامه نیستند.
یک پاسخ
در مورد اچ اس کد مفید بود